Sustain pedaal, wat doet het precies en hoe gebruik je het?
Zowel bij piano als bij keyboard kun je een sustain pedaal gebruiken. Bij keyboard is dat een los pedaal en bij sommige digitale piano’s ook. Bij digitale piano’s met een vast onderstel en bij akoestische piano’s is het het meest rechtse pedaal. Wanneer je het op de juiste manier gebruikt, zorgt het voor een mooie volle klank. Maar bij verkeerd gebruik, klinkt het juist niet mooi! Het is dus van belang om het op de juiste manier te gebruiken, maar hoe doe je dat?
Laten we beginnen met de volgende vraag:
Wat doet het sustain pedaal precies?
Het meest opvallend wanneer je het sustain pedaal ingedrukt houdt terwijl je toetsen aanslaat, is dat de tonen lang doorklinken. Bij een akoestische piano komt dat doordat alle dempers in 1 keer van alle snaren worden afgehaald. Wanneer je geen pedaal gebruikt, gaat alleen die demper van de snaar af die hoort bij de toets die je aanslaat. Zodra je de toets loslaat, valt de demper weer op de snaar waardoor de snaar niet meer kan trillen en het geluid ophoudt. Wanneer je het pedaal ingedrukt houdt, gaan alle dempers van de snaren af, waardoor de snaren blijven trillen en langer doorklinken, ook wanneer je de toets al hebt losgelaten. Dit effect wordt elektronisch nagebootst bij keyboard en digitale piano. Maar eigenlijk gebeurt er nog meer wanneer je bij een akoestische piano het pedaal indrukt. Niet alleen de snaren van de toetsen die je speelt blijven trillen, ook andere snaren van toetsen die je niet speelt, gaan zachtjes meetrillen. Hierdoor ontstaat een volle klank. Dit is moeilijk digitaal na te bootsen en daarom op een digitale piano en keyboard nooit zo duidelijk en mooi hoorbaar als bij een akoestische piano.
Maar, hoe en wanneer moet je het pedaal nu gebruiken?
Als eerste, heel belangrijk, wanneer moet je het niet gebruiken!
Tip 1
Gebruik het pedaal niet als je het stuk nog niet goed in je vingers hebt.
Het is heel verleidelijk om het pedaal gelijk te gaan gebruiken bij ieder stuk wat je gaat spelen. Maar een neveneffect van het pedaal is dat onzorgvuldigheden verdoezeld worden; je hoort niet zo goed wat je nu echt doet. De kans is groot dat je dan slordiger gaat spelen. Het eindresultaat wordt daar zeker niet beter door, dus: zorg eerst dat je het stuk zonder pedaal goed kan spelen, dan pas het pedaal erbij gebruiken.
Tip 2
Niet alle muziekstijlen zijn geschikt (of bedoeld) om pedaal bij te gebruiken. Verdiep je eerst in de muziekstijl die je gaat spelen of je het pedaal wel of beter niet kunt gebruiken.
Tip 3
Wanneer je een foute noot speelt en het pedaal ingedrukt blijft houden, blijft die foute noot ook doorklinken! Laat dus snel het pedaal los wanneer je een fout maakt!
Wisselen
De term “wisselen” wordt gebruikt om aan te duiden dat het sustain pedaal losgelaten en weer opnieuw ingedrukt moet worden. Het moment van wisselen is heel belangrijk: Doe je het te vroeg, dan blijven er tonen doorklinken die je niet meer wilt horen. Doe je het te laat of niet snel genoeg, dan klinken de tonen niet meer die je juist wel wilt horen of valt er een gat (stilte).
Tip 4
In sommige stukken wordt het pedaalgebruik aangegeven in de bladmuziek. Dit wordt op verschillende manieren gedaan.
Deze manier van noteren zie je vooral bij oudere muziek:
Voorbeeld 1: de ouderwetse notatie voor gebruik sustain pedaal.
Ped. Betekent pedaal naar beneden, het sterretje: pedaal omhoog
Voorbeeld 2: een andere notatie manier voor sustain pedaal
In dit voorbeeld geven de haakjes aan wanneer je het pedaal in moet drukken. De afkorting “Sim.” staat voor simile en betekent “op dezelfde manier” . Dit kom je ook bij de andere vorm van notatie vaak tegen.
Tip 5
Wissel wanneer het akkoord verandert
Akkoordnoten van een akkoord klinken altijd mooi bij elkaar. Ook wanneer de noten na elkaar gespeeld worden. Wanneer het akkoord verandert, moet je wisselen. 2 verschillende akkoorden door elkaar, klinkt, over het algemeen, niet mooi. Wanneer je wilt dat de akkoorden mooi in elkaar overlopen, moet je wisselen zo snel mogelijk nadat je het nieuwe akkoord aanslaat.
Tip 6
Wees voorzichtig met pedaal als er veel noten tijdens 1 akkoord gespeeld worden die niet in het akkoord voorkomen zoals B.v. bij een toonladderfiguur (toetsen die naast elkaar liggen). Het wordt dan al snel een “muur van geluid”. Doe dit alleen als je zeker weet dat dit ook de bedoeling is!
Tip 7
Dit is misschien nog wel de belangrijkste tip die ik je kan geven: Gebruik je oren!
Pedaalgebruik moet het stuk mooier maken. Wanneer je in een ruimte speelt met veel galm, of wanneer de piano niet zo goed gestemd meer is, moet je het pedaal gebruik aanpassen. Blijf dus altijd heel goed naar het resultaat luisteren. En wanneer je vindt dat het niet zo mooi klinkt, wissel vaker of gebruik het pedaal niet! In dit geval is “te veel” erger dan “te weinig”!
Tip 8
Houdt de hiel van je voet op de grond terwijl je wisselt. De beweging kun je dan zo klein mogelijk houden. Wanneer je hiel los van de grond komt, betekent dit dat je je hele been op moet tillen wanneer je wisselt. Dat is heel vermoeiend en kost meer tijd.
Veel studeerplezier!
