Solfège: wat is het en wat doe je ermee?

Een poosje geleden kreeg ik van een trouwe lezeres de volgende vragen:
Wat is de rol van solfege bij muziekbeoefening?
In hoeverre kan het de student helpen?
En hoe kan je het beste ermee omgaan om vorderingen te maken?
Ik zal proberen daar zo goed mogelijk antwoord op te geven, maar laten we beginnen met te kijken naar wat Solfège nu eigenlijk is.

Definitie

Ik weet niet hoe jij dat doet, maar als ik een definitie van iets zoek, kijk ik op Wikipedia. Laten we eens kijken wat ze daar over Solfège te vertellen hebben!

Wikipedia:

“Solfège of notenleer is de stelselmatige training van het muzikale gehoor door middel van een muzikale zangoefening, waarbij de melodie gezongen wordt zonder de tekst en met gebruikmaking van alleen de namen van de noten. Het doel van deze oefening is het muzikale gehoor te vergroten en tevens door zonder voorstudie van het blad te zingen de trefzekerheid te verhogen met betrekking tot ritme en melodie. Solfège valt onder de muziekdidactiek.”

Oké, daar kan ik mij in vinden, maar is nog wel te beperkt. Maar het gaat verderop nog door:

“In het professioneel muziekonderwijs (conservatoria) en in de hogere graad van de muziekscholen wordt het begrip solfège inmiddels in een bredere context gebruikt. Zo bestaan er afzonderlijke lessen ritmische solfège (het noteren van een ritme en het uitvoeren van een genoteerd ritme) en worden het muzikaal dictee en het herkennen van akkoorden in de harmonieleer tot het gebied van de solfège gerekend.”

Professioneel

In het 2e stukje tekst uit Wikipedia, lijken ze te bedoelen dat uitgebreide Solfège vooral is voor muziekbeoefenaars die er hun beroep van willen maken of in ieder geval al een redelijk hoog niveau hebben bereikt. Het van blad zingen (met de notennamen) is volgens het eerste gedeelte meer voor beginners.

Gehoortraining

Onder Solfège versta ik gehoortraining van alles wat er in muziek zit: Melodie, Harmonie (akkoorden), Akkoord opeenvolgingen, Ritme, Toonsoort, Maatsoort.

Kijkje nemen

Wil je weten wat je zoal aan Solfège oefeningen kunt doen? Neem eens een kijkje op de website van het conservatorium van Amsterdam. Daar staan uitgebreide testen op:
https://www.conservatoriumvanamsterdam.nl/prep/toelatingstest-jazz/solfege/

Wat is de rol van Solfège bij muziekbeoefening en hoe kan het de student helpen?

Het idee achter solfège is dat als je goed hoort wat er gebeurt in de muziek, je het beter kan begrijpen en er ook beter mee om kan gaan, en er meer mee kan doen. Als je kunt horen wat anderen doen, kan je er zelf ook mee experimenteren.

Innerlijk gehoor

Daarbij train je je “innerlijk gehoor”, daar bedoel ik mee dat als je bijvoorbeeld een melodie in je hoofd hebt, je ook precies weet hoe je dat moet spelen en hoe je dat in noten op zou kunnen schrijven. Hoe meer je bezig bent met improviseren of componeren, hoe belangrijker dat is. En andersom heeft het veel voordelen dat je weet hoe iets moet klinken als je de noten op het papier ziet staan.

Eerst horen, dan laten horen

Ik kan me nog goed herinneren dat ik als beginner altijd moeite had om te bedenken hoe een stukje (wat ik al geoefend had) ook alweer moest klinken. Vaak moest ik eerst een paar maten spelen, tot ik dacht: ”O ja, nu weet ik het weer!” Niet zo handig, want je maakt dan al gelijk een valse start! In de loop der jaren heb ik geleerd om eerst in mijn hoofd te horen hoe het stuk gaat klinken, om daarna pas te beginnen met spelen. Dat is een heel handig onderdeel van Solfège.

Improviseren

Als je pas gaat beginnen met improviseren, komt het er meestal op neer dat je allerlei dingen gaat uitproberen, net zolang totdat je weet hoe het gaat klinken wat je wilt spelen. Wanneer je gevorderd bent, weet je al vooraf hoe gaat klinken wat je wilt spelen en lukt dat ook (meestal). Wanneer je bewust met improviseren probeert om te spelen wat je in je hoofd hebt, is dat eigenlijk dus ook een vorm van Solfège training.

Hoe kan je er het beste mee omgaan om vorderingen te maken?

Zoals met alles, is ook dit een kwestie van veel ermee bezig zijn. En natuurlijk hangt het ook af van wat je ermee wilt bereiken. Als je naar het conservatorium wilt gaan, moet je het goed trainen, anders kom je niet eens door de toelating heen. Maak je alleen voor je eigen plezier muziek, dan hoef je er niet persé heel veel tijd aan te besteden.

Oefeningen

Niet iedereen is er een fan van om een melodie te zingen voordat je hem gaat spelen (de meeste leerlingen zeggen: “ik kan niet zingen”). Het is een goede oefening, maar zeker niet de enige. In veel methodes kom je al eenvoudige oefeningen tegen: stukjes op gehoor naspelen bijvoorbeeld. Wat ook belangrijk is: goed luisteren naar alles wat je doet! Hoe klinkt een majeur akkoord ten opzichte van een mineur akkoord? Heb je een idee hoe iets moet gaan klinken als je de noten voor je ziet? Met deze basisvaardigheden kom je een heel eind als je geen grootse ambities hebt. Als je steeds wanneer je iets nieuws leert spelen, ook goed luistert hoe het eigenlijk klinkt (bijvoorbeeld een nieuw akkoord) en dat vergelijkt met wat je al eerder gedaan hebt, ben je op de juiste weg. Probeer je ook nog regelmatig iets op gehoor na te spelen en doe je improvisatie oefeningen, dan ben je al best goed bezig! Op die manier train je “spelenderwijs” je gehoor.